Zespół Szkolno-Przedszkolny w Serbach

HISTORIA SERBÓW

 

Wieś w Pradolinie Głogowskiej, położona na prawym brzegu Odry, rozwijająca się w średniowieczu, dzięki usytuowaniu przy ruchliwym trakcie z  Wielkopolski. W 1319 roku Serby zostały zakupione przez miasto Głogów. Jest to pierwsza wzmianka pisana, dotycząca tej miejscowości.

Kolejna wzmianka w źródłach pisanych pochodzi z roku 1583, kiedy zator lodowy na Odrze spowodował utworzenie nowego koryta rzeki. Dopiero w latach 1590-1593 ustawiono ponownie zerwany poprzednio most. Odra przez całe stulecie miała istotny wpływ na życie w Serbach. Wynikało to z bezpośredniej bliskości tej rzeki. Aż do XIX wieku główna część wioski znajdowała się w okolicach obecnej stacji benzynowej. W XVII wieku Serby słynęły z upraw winnej latorośli. W 1627r. naprzeciwko obecnej stacji ORLEN urządzono redutę, wchodzącą w skład umocnień na przedpolu Głogowa. Rozbudowano ją znacznie w latach 1776-1777, lecz w oczekiwaniu oblężenia, została rozebrana przez Francuzów w 1813 r. Być może przez Serby przejeżdżał uciekający z Rosji Napoleon, na pewno był w Głogowie. W niedalekich Serbach Starych, Prusacy urządzili w 1870 r. obóz niemiecki dla Francuzów wziętych do niewoli podczas wojny w latach 1870-1871. Na przełomie XIX i XX wieku w dawnym parku urządzono strzelnicę. Pod koniec 1943 roku w lesie zbudowano systemy bunkrów, które stanowiły bezpośrednią linię obrony Głogowa.

W okresie międzywojennym w Serbach znajdowały się cztery restauracje: jedna z nich przy moście, stanowiła noclegownie dla ludzi, którzy nie zdążyli wjechać do Głogowa przed nocą (miasto jako twierdza zamykane było na noc).

Obecny kościół katolicki był pierwotnie ewangelicki, wybudowano go w 1911 roku. W 1929 roku mieszkało tutaj 1242 protestantów i 454 katolików. Wieża zwieńczona była dachem w kształcie jaskółczego ogona. W wiosce znajdowała się też nowa szkoła, młyn oraz dwie fabryki. Komunikację z Głogowem utrzymywano za pomocą łańcuchowego zwodzonego mostu. Usytuowany był on na wysokości obecnej stacji benzynowej.

Osobnym zagadnieniem jest nazwa Serby. Najwcześniejsze źródła pisane z roku 1319 mówią o nazwie Zerbau. Być może ma to związek z narodem Serbów, żyjących obecnie na terenie Bałkanów. Jak powszechnie wiadomo jest to ludność pochodzenia słowiańskiego, która w okresie średniowiecza (okres wędrówek ludów) przemieściła się na południe z terenów, być może dzisiejszej Polski. Nazwa Serby-Zerbau przetrwała aż do roku 1936, kiedy to władze postanowiły zmienić zbyt słowiańską nazwę na germańską. Przejęto nazwę od Serbów Starych-Lerchenberg i połączono dwie wioski w jedną (odpowiednik dzisiejszej gminy). Serby nazwano Lerchenberg, natomiast Serby Stare Alt Lerchenberg. Ciekawostkę stanowi polskie tłumaczenie nazwy Lerchenberg – to jest Skowronkowa Góra. Każdy kto choć raz był tutaj, zadaje sobie pytanie, jaka góra, kiedy w okolicach jest zupełnie płasko. Autor tego opracowania zauważył, że na XVII-wiecznej mapie regionu głogowskiego w Serbach zaznaczona jest góra, na szczycie której stoi kościół. Być może górę tę rozplantowano i z niej usypano strzelnice znajdujące się w pobliskim lesie.

Po roku 1945 na tereny powiatu głogowskiego zaczęły przybywać transporty ludności polskiej z terenów anektowanych przez Sowietów oraz dość licznie z Wielkopolski (w mniejszym stopniu z innych terenów). Podobna sytuacja miała miejsce i w Serbach. Nabrzeże Odry sąsiadujące bezpośrednio z twierdzą Glogau, zostało w sporej części zniszczone przez nacierających Rosjan. Pionierzy zastali zrujnowane i ogołocone przez szabrowników gospodarstwa, walające się wszędzie pozostałości wojny oraz porośniętą, leżącą ugorem ziemię. Brakowało podstawowych sprzętów i artykułów pierwszej potrzeby, koni, maszyn i narzędzi. Konieczna i nieoceniona stawała się wzajemna pomoc i życzliwość sąsiedzka, a tej na szczęście nie brakowało. W niedługim czasie wysiłkiem mieszkańców zaadoptowano na potrzeby kultu religijnego budynek byłej stolarni, w którym urządzono tymczasową kaplicę. W 1957 roku zapadła decyzja o odbudowie zniszczonego w 70% kościoła ewangelickiego. Z czasem typowo rolnicza wioska zaczęła zatracać swój rolniczy charakter, coraz więcej osób znajdowało bowiem zatrudnienie w mieście. Wieś Serby po odbudowie zyskała nowocześniejszy charakter.

Opracowalo  Koło Historyków:

Kacper Grasza, Nikodem Łepko, Jakub Vašiček, Emil Zborowski